Organizm człowieka, by prawidłowo funkcjonować potrzebuje harmonijnej pracy wszystkich układów, a co za tym idzie prawidłowej pracy wszystkich narządów. Sprzyja to zachowaniu homeostazy, stanu, w którym organizm czuje się wyśmienicie- wtedy odpowiednie proporcje pracy hormonów lub przyjmowania mikro- i makroelementów wprowadzają nas w dobre samopoczucie, ponieważ wszystko jest „na swoim miejscu”. Nie można określić, czy któryś z układów pełni nadrzędną rolę ze wszystkich. Każdy układ ma swoje wydzielone zadanie w organizmie człowieka, więc jest tak samo ważny w rozwoju człowieka.
Układ nerwowy człowieka jest jedynym z tych układów, który jest ważny w kontrolowaniu podstawowych funkcji życiowych. On zawiaduje pracą mózgu- organu, który jest centrum dowodzenia i choć objętościowo zajmuje 2% masy ciała, to jego zapotrzebowanie na niektóre składniki budulcowe organizmu są znacznie większe. Kontrolowanie i prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego związane jest z liczną siecią połączeń, o których większości nie mamy bladego pojęcia. Ilość tych połączeń jest zdumiewająca- gdyby wszystkie nerwy połączyć w całość, ich długość mogłaby opleść więcej niż dwukrotnie kulę ziemską (dla przypomnienia to 40 tysięcy km!). Również prędkość impulsu jest imponująca- od miejsca uderzenia do mózgu informacja pędzi nawet 300 km/h! Trzeba przyznać, że prędkość jest godna rasowych wyścigów samochodowych. Pojedyncza komórka nerwowa jest w stanie pomieścić 5 razy więcej informacji, niż wszystkie tomy Encyklopedii Britannicy (ich liczba dobija 50 tomów!). Naukowcy określają pamięć jednej komórki nerwowej nawet w terabajtach (1000 GB!).
Z czego składa się układ nerwowy?
Złożona budowa układu nerwowego nie pozwala na jednoznaczne określenie jego podziału, dlatego wyróżnia się: podział anatomiczny (ze względu na budowę) i czynnościowy (ze względu na określoną funkcję). W tym pierwszym podział jest prosty, ponieważ dzieli się na ośrodkowy i obwodowy. Ze względu na pełnioną funkcję dzieli się na układ nerwowy somatyczny i autonomiczny.
Ośrodkowy układ nerwowy- budowa.
Ośrodkowy układ nerwowy składa się z mózgowia i rdzenia kręgowego, a w skład mózgowia wchodzi: mózg, pień mózgu oraz móżdżek. Cały ośrodkowy układ nerwowy jest zbudowany z istoty szarej i białej. Szara istota zbudowana jest z komórek nerwowych i komórek glejowych. Białą tworzą dendryty i neuryty, które otoczone są osłonką mielinową. W tym układzie występują różne drogi, które łączą ze sobą poszczególne struktury- ośrodki i jądra. Układ nerwowy ośrodkowy odpowiada za kilka rodzajów czucia, do których zalicza się:
– czucie powierzchowne: odbiera takie bodźce jak dotyk, ucisk, ból i temperatura.
– czucie głębokie proprioceptywne: odpowiada za impulsy odbierane ze ścięgien, mięśni, torebek stawowych. Odpowiada za orientację ciała w przestrzeni.
– czucie głębokie interoreceptywne: przekazuje bodźce z narządów wewnętrznych.
– czucie z narządów zmysłów: wzrok, węch, słuch.
Obwodowy układ nerwowy- budowa.
Zbudowany jest z nerwów czaszkowych, nerwów rdzeniowych oraz struktur z nimi związanych: zwojów, korzeni, gałęzi oraz splotów. W organizmie człowieka możemy wyróżnić 12 par nerwów czaszkowych, które choć zlokalizowane są w obrębie głowy, to odpowiadają za odbiór różnorodnych wrażeń zmysłowych, pracę ważnych mięśni (przepona- główny mięsień oddechowy) oraz funkcje wydzielnicze. W skład nerwów czaszkowych wchodzi nerw: węchowy, wzrokowy, okoruchowy, bloczkowy, trójdzielny, odwodzący, twarzowy, przedsionkowo-ślimakowy, językowo-gardłowy, błędny, dodatkowy i podjęzykowy. Występują one w parach, zlokalizowane po obu stronach głowy.
Z rdzenia kręgowego odchodzi 31 par nerwów rdzeniowych, a są to: szyjne (8 par), piersiowe (12 par), lędźwiowe (5 par), krzyżowe (5par) i guziczne (1 para).
Ponadto, wyróżniamy też układ nerwowy somatyczny i autonomiczny, które są częściami odpowiadającymi za kontrolę nad mięśniami szkieletowymi, doprowadzenie bodźców czuciowych receptorów czucia głębokiego oraz kontrolę mięśniówki gładkiej. Układ nerwowy somatyczny dzieli się na część czuciową i ruchową. Czuciowa odpowiada za receptory, włókna czuciowe oraz ośrodki czuciowe. Ruchowa część zawiaduje narządem ruchu, neuronami ruchowymi, układem pozapiramidowym, móżdżkiem, tworem siatkowatym oraz ośrodkami kojarzeniowymi. Autonomiczny układ nerwowy unerwia narządy wewnętrzne. Dzieli się na układ współczulny i przywspółczulny. Jeden odpowiada za hamowanie, drugi zaś za pobudzanie pewnych czynności życiowych. Czynności, którymi zawiaduje to: pobudzanie/hamowanie pracy ślinianek, przyśpieszanie/hamowanie czynności pracy serca, rozkurczanie/zwężanie oskrzeli, zwężanie/rozszerzanie naczyń krwionośnych, pobudzanie/hamowanie soku żołądkowego, rozszerzanie/zwężanie pęcherza moczowego.
Choroby układu nerwowego.
Jeśli homeostaza w organizmie człowieka jest zachwiana, to dochodzi do procesów działających destrukcyjnie na funkcjonowanie całego organizmu. Choroby układu nerwowego mogą mieć różne podłoże i dawać zupełnie odmienne od siebie objawy. Warto kontrolować przede wszystkim zmiany w zachowaniu, tj.: zmianę nawyków, zapominanie istotnych momentów naszego życia czy pogorszenie pracy narządów zmysłów.
Choroba Parkinsona.
Choroba, której przyczyną jest zwyrodnienie ośrodkowego układu nerwowego związana z układem pozapiramidowym. Występuje samoistnie, choć znaczną część odpowiedzialności za występowanie przejmują czynniki genetyczne. Inne przyczyny wystąpienia nie są znane. W mózgu występują nieodwracalne zmiany związane z istotą czarną. Neurotransmitery obecne w tej strukturze, odpowiedzialne za wytwarzanie dopaminy są upośledzone i nie mogą sprawnie pełnić swoich funkcji.
Charakterystycznymi objawami choroby Parkinsona jest:
– spowolnienie ruchów, niemożność wykonywania czynności precyzyjnych (bradykinezja, akineza);
– sztywność mięśniowa (twarz maskowata* znakiem rozpoznawczym);
* twarz maskowata- upośledzenie mięśni mimicznych twarzy, chory staje się bez zmarszczek, załamań i bruzd.
– drżenie spoczynkowe.
Leczenie farmakologiczne jest związane z lekami, których zadaniem jest utrzymanie poprawnej ilości dopaminy w organizmie. Lewadopa to aminokwas, który ulega przekształceniu w dopaminę, zaś amantadyna zwiększa uwalnianie endogennej dopaminy w organizmie. Ważna jest również rehabilitacja ruchowa prowadzona adekwatnie do możliwości osoby chorej. Szczególny nacisk kładziony jest na: gimnastykę leczniczą, pływanie oraz fizykoterapię i masaż. Te ostatnie formy mają za zadanie naturalnie pobudzić wytwarzanie dopaminy, czyli hormonu szczęścia.
Stwardnienie rozsiane- sklerosis multiplex.
SM jest postępującą chorobą demielinizacyjną ośrodkowego układu nerwowego. Dochodzi do uszkodzenia osłonek mielinowych, które są gwarancją prawidłowego przenoszenia impulsu nerwowego. Częściej występuje u kobiet, niż u mężczyzn, częściej u osób młodych- między 20. a 40. rokiem życia. Cechą charakterystyczną przebiegu tej choroby są rzuty i reemisje, podczas których rozwój choroby może zahamować, zwolnić lub całkowicie przyspieszyć.
Stwardnienie rozsiane przyjmuje różne formy:
1) Rzutowo- remisyjna: występują nagle rzuty choroby, podczas których dochodzi do znacznego uszkodzenia układu nerwowego. Rzuty są przeplatane okresami wyciszenia choroby, które mogą trwać nawet kilkanaście lat. W tym okresie może dojść do wycofania wszystkich objawów.
2) Wtórnie postępująca: w tym przypadku następują również okresy rzutów i remisji, jednak po objawy nigdy nie mogą cofnąć się całkowicie. Stan pacjenta będzie się regularnie pogarszał.
3) Pierwotnie postępująca: występuje dość rzadko, bo u 10% pacjentów z SM. Przebieg jest progresywny, nie występują okresy reemisji, a stan chorego niestety tylko się pogarsza.
4) Postępująco-nawracająca: jest to najcięższa postać SM, w której dochodzi do ciągłego pogorszania się stanu pacjenta, z okresami zaostrzeń.
Nie ma leku, który mógłby pozbawić wszystkich objawów, albo chociażby zatrzymać przebieg choroby. Systematyczne leczenie może jednak przyczynić się do poprawy funkcjonowania osoby chorej.
System reklamy Test
Układ nerwowy jest dość skomplikowanym układem, który zawiaduje większością funkcji życiowych w organizmie. Należy dbać o niego, jak o każdy układ w naszym organizmie. Z pewnością najlepszym wyjściem będzie dbanie o zachowanie odpowiedniego poziomu aktywności fizycznej, zdrową pełnowartościową dietę oraz zdrowie psychiczne, gdyż stres często jest inicjatorem do pogorszenia fizycznego stanu zdrowia.
